EOSC Strategic Research and Innovation Agenda (SRIA) i Multiannual Roadmap (MAR)
W marcu 2021 roku Komisja Europejska opublikowała Strategiczny Program Badań i Innowacji (SRIA) dla EOSC. Dokument SRIA opiera się na wieloletnich doświadczeniach z podejmowanych działań w ramach projektów europejskich na rzecz EOSC, wynikach prac grup roboczych, analizach oraz wynikach otwartych konsultacji przeprowadzonych wokół dokumentów technicznych i raportów związanych z otwartym dostępem do danych.
Dokument SRIA składa się z dziewięciu sekcji, spośród których szczególnie istotna część dotyczy zasad przewodnich (Guiding Principles) oraz obejmuje główne zalecenia dla EOSC w perspektywie najbliższych lat, w tym:
- wielostronność i wielopodmiotowość;
- otwartość zgodnie z zasadą „Nauka tak otwarta, jak to możliwe i tak zamknięta, jak to konieczne”;
- zasady przewodnie FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable);
- wytyczne dla federacji infrastruktur informatycznych wspierających EOSC;
- kluczowe usługi dla wsparcia tworzenia środowisk w modelu otwartej nauki.
Partnerstwo EOSC
Partnerstwo EOSC zostało zawiązane pomiędzy Komisją Europejską i Stowarzyszeniem EOSC w 2021 roku by zrealizować cele EOSC określone w Memorandum of Understanding (MoU). EOSC jest partnerstwem współprogramowanym, co oznacza, że strony zobowiązują się do osiągnięcia określonych celów merytorycznych.
Dokument określa zadania obu stron do 2030 roku. Komisja Europejska zobowiązała się do sfinansowania w tym okresie projektów o łącznej wartości 490 mln EUR, a Stowarzyszenie – do wykazania wkładów niefinansowych (tzw. in-kind contributions) o wartości 500 mln EUR. Uwzględnia również podstawowe zasady raportowania tych wkładów (w postaci Additional Activities Plan), a także monitorowania wskaźników w osiąganiu celów EOSC (jako Key Performance Identitcators, KPI).
Celem EOSC jest rozwój środowiska badawczego w Europie.
O EOSC
Celem EOSC jest rozwój środowiska badawczego w Europie, zgodnie z ideą otwartej nauki i w oparciu o rozwiązania chmurowe, w którym naukowcy będą mogli znajdować, ponownie wykorzystywać i udostępniać dane, narzędzia i usługi, i dzięki temu – bardziej efektywnie prowadzić badania.
Pomysł narodził się w 2015 roku jako sposób na przyspieszenie rozwoju nauki i innowacji. Projekt EOSC zainicjowała Komisja Europejska w celu zbudowania konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy poprzez rozwój infrastruktury zapewniającej otwarty dostęp do danych badawczych. Obecnie w tę inicjatywę są zaangażowane, poza Komisją Europejską, rządy państw członkowskich i stowarzyszonych UE, a także instytucje naukowo-badawcze.
Dzięki wirtualnemu środowisku EOSC dane będą mogły być przechowywane, udostępniane i ponownie wykorzystywane przez naukowców z różnych krajów i reprezentujących różne dziedziny naukowe, zgodnie z zasadami FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable).
Dotychczas EOSC był wdrażany w dwóch fazach. W pierwszej fazie, obejmującej okres od 2018 do 2020 roku, Komisja Europejska przeprowadziła szereg konkursów w ramach programu Horyzont 2020. Zainwestowano wówczas ok. 250 mln EUR w projekty dotyczące EOSC. W obecnej fazie (lata: 2021 do 2030) EOSC jest wdrażany w ramach współprogramowanego Partnerstwa EOSC.
Zarząd Trójstronny (Tripartite Governance)
Strategiczny rozwój EOSCa jest koordynowany przez Unię Europejską reprezentowaną przez Komisję Europejską, rządy państw członkowskich i stowarzyszonych UE, a także Stowarzyszenie EOSC (EOSC Association) – organizację skupiającą m.in. uczelnie, agencje finansujące badania dostawców usług informatycznych. Przedstawiciele rządów państw członkowskich i stowarzyszonych UE współpracują w ramach EOSC Steering Board, grupy eksperckiej Komisji Europejskiej.
Współpraca trójstronna jest realizowana m.in. w ramach tzw. Tripartie Event – raz do roku odbywa się na poziomie europejskim seria debat z udziałem przedstawicieli KE, EOSC Steering Board i Stowarzyszenia EOSC na temat strategii rozwoju EOSC, a także kierunków współpracy trójstronnej. Podobne wydarzenia są realizowane na poziomie krajowym, jako National Tripartite Events, w których również biorą udział przedstawiciele zaangażowanych stron (Komisji Europejskiej, Stowarzyszenia EOSC, przedstawicieli rządu, a także krajowych interesariuszy).
Komisja Europejska
Komisja Europejska wspiera rozwijanie ekosystemu EOSC m.in. w ramach konkursów INFRAEOSC (Enabling an operational, open and FAIR EOSC ecosystem).
Stowarzyszenie EOSC (EOSC Association)
W lipcu 2020 roku cztery organizacje – GÉANT, CESAER, CSIC i GARR – założyły Stowarzyszenie EOSC. Stowarzyszenie liczy ponad 150 członków oraz 60 tzw. obserwatorów. O członkostwo w nim mogą aplikować instytucje badawcze, organizacje finansujące badania, dostawcy usług IT. Misją stowarzyszenia jest postęp w otwartej nauce, inspirowanie edukacji, pobudzanie innowacji oraz promowanie dostępności i przejrzystości w nauce.
W Stowarzyszeniu EOSC można uczestniczyć w trzech formach:
- jako Członek (Member) – uczestniczy w pracach Stowarzyszenia EOSC, ma prawo udziału w procesie podejmowania decyzji (prawo do głosowania);
- jako Obserwator (Observer) – uczestniczy w pracach Stowarzyszenia EOSC bez prawa udziału w procesie podejmowania decyzji (bez prawa do głosowania);
- jako krajowa Organizacja Przedstawicielska (Mandated Organisation) – mianowana przez rząd danego kraju.
W ramach Stowarzyszenia działają Grupy Zadaniowe (Task Forces), których celem jest podjęcie dyskusji i wypracowanie rozwiązań w poszczególnych obszarach niezbędnych do wdrożenia EOSC.
EOSC Steering Board
EOSC Steering Board jest grupą ekspercką Komisji Europejskiej w zakresie EOSC. Składa się z przedstawicieli rządów państw członkowskich i stowarzyszonych UE. Jej kluczowym zadaniem jest koordynacja działań w zakresie otwartej nauki na poziomie rządów. Ma to zostać zrealizowane m.in. poprzez utworzenie systemu monitorowania krajowych wkładów do EOSC, a także opracowanie założeń dla odpowiednich polityk na poziomie europejskim, krajowym i instytucjonalnym w zakresie otwartej nauki.
Od 2021 roku przedstawicielami Polski w EOSC SB są:
- Aneta Pazik-Aybar (Narodowe Centrum Nauki) – jako główny delegat
- Marcin Michałowski (Ministerstwo Edukacji i Nauki) – jako zastępca głównego delegata
