2025-07-04

O URUCHOMIENIU FEDERACJI EOSC W NARODOWYM CENTRUM NAUKI

Jak przebiegają pierwsze próby łączenia zasobów krajowych w europejskie cyfrowe środowisko badawcze w ramach Federacji EOSC? Jakie mechanizmy sprawdzają się w tym procesie? W jaki sposób najlepiej zarządzać całością? O tym w krakowskiej siedzibie Narodowego Centrum Nauki rozmawiało ponad pół setki ekspertek i ekspertów reprezentujących 13 kandydackich węzłów Federacji EOSC oraz węzeł europejski EOSC EU Node. Pracowali nad przygotowaniami do inauguracji Federacji podczas listopadowego EOSC Sympozjum.

Spotkanie Grupy Budującej Federację EOSC

Grupa węzłów kandydackich zaangażowanych w fazę pilotażową Federacji EOSC (ang. EOSC Federation Build-up Group) spotkała się 17 i 18 czerwca w siedzibie Narodowego Centrum Nauki w Krakowie, aby omówić postępy w realizacji prac oraz uzgodnić kolejne kroki prowadzące do utworzenia Federacji.

Spotkanie rozpoczęło się od powitania wygłoszonego przez Anetę Pazik-Aybar, kierowniczkę Zespołu ds. Otwartej Nauki Narodowego Centrum Nauki, które było gospodarzem wydarzenia, a jednocześnie pełni rolę instytucji koordynującej polski krajowy węzeł, EOSC-PL. Uczestników przywitali również: Ute Gunsenheimer, Sekretarz Generalna Stowarzyszenia EOSC (EOSC Association), Stefan Liebler z Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej (DG RTD) oraz odczytano list Volkera Beckmanna, Przewodniczącego Rady Sterującej EOSC (EOSC Steering Board).

Wśród uczestników spotkania byli przedstawiciele kandydackich węzłów Federacji EOSC: BMRI ERIC, CERN, CNR (Blue-Cloud 2026), CNRS (Data Terra) – francuski węzeł krajowy, CSC-IT Center for Science – fiński węzeł krajowy, CVTI SR – słowacki węzeł krajowy, Life Science Research Node (w imieniu: ELIXIR, EMBL, Euro-BioImaging ERIC, Instruct-ERIC), ESRF (PaNOSC), EUDAT, Foundation ICSC – włoski węzeł krajowy, NFDI – niemiecki węzeł krajowy, SURF – holenderski węzeł krajowy oraz EOSC-PL – polski węzeł krajowy. Węzeł krajowy EOSC-PL obejmuje cztery instytucje: Narodowe Centrum Nauki (NCN), Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW (ICM UW) oraz Politechnikę Gdańską (PG). Ponadto w spotkaniu uczestniczyli reprezentanci węzła europejskiego EOSC EU Node z Komisji Europejskiej (DG C NECT), Athena RC i Poznańskiego Centrum Komputerowo-Sieciowego (PCSS).

W czasie sesji plenarnej węzły kandydackie oraz węzeł referencyjny EOSC EU Node przedstawiły informacje o działaniach zrealizowanych w ostatnich trzech miesiącach oraz wyzwaniach, na które się natknęły. Jednym z celów grupy jest przygotowanie naukowych przypadków użycia z Federacji EOSC, które będą prezentowane w czasie EOSC Sympozjum na początku listopada br. W ten sposób zademonstrowana zostanie wartość dodana, jaką Federacja wniesie do europejskiej nauki. Przyniesie ona również korzyści europejskim badaczom dostarczając im cyfrowe środowisko badawcze.

Ważną część spotkania było omówienie efektów pierwszej próby federowania istniejących zasobów z referencyjnym węzłem – EOSC EU Node, który Komisja Europejska uruchomiła w październiku ubiegłego roku. W drugiej części spotkania omówiono cztery kluczowe tematy: mechanizmy federacyjne (ang. federating capabilities), zasoby (ang. resources), zarządzanie (ang. governance) oraz przypadki użycia (ang. use cases). Tematy te były referowane i dyskutowane przez przedstawicieli 15 grup roboczych[i], które wyodrębniono w pierwszej fazie rozwoju Federacji. Ich zadaniem jest bieżące wypracowywanie wspólnych rozwiązań federacyjnych. Podgrupy regularnie pracują online, ale w Krakowie miały możliwość spotkać się osobiście ustalając kolejne kroki swojej działalności.

Przypadki użycia

W trakcie spotkania osiągnięto porozumienie w sprawie pięciu naukowych przypadków użycia, zaproponowanych przez kandydackie węzły, które zostaną przygotowane do zaprezentowania podczas EOSC Sympozjum:

  • badanie wpływu morskich mikrobiomów na sekwestrację węgla;
  • zautomatyzowane przepływy pracy między węzłami dot. analizy otwartych danych CERN pochodzących z eksperymentów ATLAS/CMS, które znajdują się na platformie REANA oraz przetwarzania danych obrazowych nauk przyrodniczych i środowiskowych przy użyciu platformy Galaxy;
  • PaN-Finder: narzędzie wspomagane sztuczną inteligencją do wyszukiwania wiedzy w zakresie fotonów i neutronów, umożliwiające przeszukiwanie dużych zbiorów danych pochodzących z europejskich infrastruktur badawczych;
  • MCVAL: narzędzie do przesiewowego wykrywania raka prostaty, wykorzystujące walidację modeli AI w wielu ośrodkach;
  • analiza sekwencjonowania genomowego w celu ułatwienia transgranicznego monitorowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Kolejne spotkanie w Helsinkach

Spotkanie zakończyło się dyskusją uczestników na temat możliwych kryteriów i procedur dotyczących przyjmowania do Federacji kolejnych węzłów w przyszłości. Proces ten będzie prowadzony przez Trójstronny Zarząd EOSC (Tripartite Governance).

Następne spotkanie stacjonarne grupy węzłów kandydackich do Federacji EOSC zaplanowano na 1-2 października 2025 r., odbędzie się w Helsinkach.

[i] Przykład podgrup roboczych: Federacyjny AAI, Katalog Usług, Interoperacyjność i Integracja; VRE, Integracja naukowych repozytoriów danych, Synchronizacji i współdzielenia plików.